Zdolności umysłowe - jak zmieniają się wraz z wiekiem

W wieku 20 lat zwykle łatwiej jest nauczyć się czegoś nowego niż w wieku 70 lat. Jednak ludzie koło siedemdziesiątki zwykle więcej wiedzą o świecie niż osoby dwudziestoletnie. W psychologii określa się to jako różnicę między „płynnymi" i „skrystalizowanymi" . Te płynne przede wszystkim wskazują na indywidualne różnice w integralności mózgu w czasie pomiaru, natomiast skrystalizowane - indywidualne różnice w nagromadzonej wiedzy.

Zdolności płynne i skrystalizowane różnią się w zależności od wieku. Płynne, czyli m. in. , zaczynają słabnąć już w średnim wieku. Skrystalizowane z kolei, np. zasób słów, wzmacniają się aż do późniejszych lat, a ulegają osłabieniu dopiero w starszym wieku.

Jak odkryto, osoby, które doświadczają wyższych strat w zdolnościach płynnych, cechują się jednocześnie niższym wzmacnianiem zdolności skrystalizowanych, a ludzie, u których zdolności płynne pozostają niemal bez zmian, odznaczają się większym uzyskiem zdolności skrystalizowanych.

Odkrycia te są zgodne z codziennymi obserwacjami - niektórzy ludzie pozostają sprawni umysłowo w wielu dziedzinach aż do późnej starości, tymczasem u innych ogólne funkcjonowanie poznawcze słabnie.

Jeśli ci, którzy wykazują największe straty zdolności płynnych, cechują się również najsłabszym zyskiem tych skrystalizowanych, oznacza to ograniczenie kompensacyjnej mocy wiedzy. Na przykład, osoby, których pamięć słabnie, mają też niski przyrost wiedzy, chociaż najbardziej potrzebują takich korzyści. I odwrotnie, ludzie z niewielkimi stratami zdolności płynnych i silnymi skrystalizowanych nie muszą specjalnie polegać na procesach kompensacyjnych.

Okazuje się więc, że ogromne znaczenie ma wykrywanie modyfikowalnych czynników, które przyczyniają się do ogólnego utrzymania zdolności poznawczych w starszym wieku. Przykładem jest regularna aktywność fizyczna, która może zapobiegać , a tym samym pomagać w zachowaniu zdolności poznawczych.