Nobel z Fizyki i Chemii 2019

Jeśli chodzi o chemię, tu uhonorowano Johna B. Goodenougha z Uniwersytetu Teksańskiego w Austin, M. Stanley Whittinghama z Uniwersytetu Binghamton oraz Akirę Yoshino z Uniwersytetu Meijo. Tę trójkę nagrodzono wynalezienie baterii litowo-jonowych.

Jak wyjaśnił Komitet Noblowski, James Peebles wzbogacił swoimi analizami cały obszar badań i położył podwaliny pod zmiany w dziedziny kosmologii mające miejsce w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat. Jego teoretyczne rozważania trwajace od połowy lat 60-tych stanowią podstawę naszych współczesnych koncepcji odnoszących się do wszechświata.

Rzecz dotyczy naszej wiedzy na temat Wielkiego Wybuchu, teorii, zgodnie z którą nasz świat powstał niemal 14 miliardów lat temu i był wówczas wyjątkowo gorący i gęsty. Od tego czasu wszechświat rozszerza się, staje się większy i zimniejszy. 400 tysięcy lat po swoim powstaniu zmienił się tak, że promienie świetlne mogły przemierzać przestrzeń kosmiczną i do dzisiaj to promieniowanie jest obecne, skrywając wiele sekretów Uniwersum. Dzięki analizom Peeblesa możliwa stała się interpretacja tych śladów z przeszłości i odkrycie nowych procesów fizycznych. Jak się okazuje, znamy zaledwie 5 proc. wszechświata, pozostała jego część to nieodgadniona przez nas materia i energia.

Jeśli chodzi o profesorów Mayora i Queloza, pracując w Obserwatorium Haute-Provence w południowej Francji, odkryli pierwszą spoza naszego Układu Słonecznego planetę o nazwie 51 Pegasi b, która krąży wokół gwiazdy podobnej do naszego Sońca. 51 Pegasi b, którą później nazwano Dimidium, jest kulą gazową przypominającą Jowisza.

Według Komitetu Noblowskiego odkrycie to dało początek rewolucji w astronomii i od tego czasu znaleziono ponad cztery tysiące egzoplanet (tj. planet spoza Układu Słonecznego) znajdujących się w Drodze Mlecznej. To odkrywanie kolejnych „światów" umożliwia zweryfikowanie teorii dotyczących układów planetarnych. Takie badania przybliżają nas do odpowiedzi na pytanie, czy istnieje inne życie.

Naukowcy nagrodzeni w dziedzinie chemii opracowali baterie litowo-jonowe, których używa się na całym świecie do zasilania przenośnej elektroniki (w tym smartfonów czy laptopów) stosowanej dla bardzo róznych celów: do pracy, znalezienia informacji, słuchania muzyki, etc. Takie akumulatory pozwoliły też na rozwój samochodów elektrycznych, jak również na magazynowanie energii ze źródeł odnawialnych.

Wynalazek wspomnianych uczonych jest lekki i wytrzymały, i można taką baterię ładować setki razy, zanim jej wydajność osłabnie. Zaletą akumulatorów tego rodzaju jest też to, że ich działanie nie wynika z reakcji chemicznych niszczących elektrody, ale z przemieszczania się jonów litu między anodą i katodą, co nie ma wpływu na zewnętrzne otoczenie.

Od kiedy w 1991 roku baterie litowo-jonowe weszły na rynek, zrewolucjonizowały nasze życie. Umożliwiły opracowywanie nowych bezprzewodowych technologii pozbawionych paliw kopalnych, więc przydały ludzkości korzyści ekologicznych.

W ubiegłym roku przyznano za badania nad laserami, a za skuteczne zastosowanie praw ewolucji w badaniach chemicznych.