05-10-2021
zmień rozmiar tekstu
A+ A-
Tegoroczny Nobel z fizyki został przyznany „za przełomowy wkład w nasze zrozumienie złożonych układów fizycznych".
Połowę nagrody otrzymują Syukuro Manabe z Uniwersytetu Princeton oraz Klaus Hasselmann z Instytutu Meteorologii im. Maxa Plancka w Hamburgu „za fizyczny model klimatu Ziemi, ilościowe określanie zmienności i wiarygodne sposoby przewidywania ". Druga połowa z kolei trafia do Giorgio Parisiego z Uniwersytetu Sapienza w Rzymie „za odkrycia oddziaływania fluktuacji i zaburzeń w złożonych układach fizycznych - od atomu po układy planetarne".
Trzech Laureatów wyróżniono za badania nad chaotycznymi i pozornie przypadkowymi zjawiskami. Syukuro Manabe i Klaus Hasselmann dali podstawy wiedzy na temat klimatu Ziemi i tego, jak ludzkość na niego wpływa. Giorgio Parisi zaś miał rewolucyjny wkład w teorię złożonych, nieuporządkowanych materiałów i przypadkowych procesów.
Złożone systemy cechują się przypadkowością i brakiem porządku, a w związku z tym są trudne do zrozumienia. Komitet noblowski wyróżnił więc nowe metody ich opisywania i przewidywania ich długofalowych stanów.
Jednym z takich złożonych systemów o ważnym znaczeniu dla ludzkości jest Ziemi. Syukuro Manabe pokazał, że zwiększony poziom dwutlenku węgla w atmosferze ma związek ze wzrostem temperatury na powierzchni Ziemi. W latach 60-tych opracowywał fizyczne modele klimatu Ziemi i był pierwszą osobą, która zbadała zależności między promieniowaniem i pionowym transportem mas powietrza. Jego praca stała się fundamentem dla współczesnych modeli klimatycznych.
Około dekady później Klaus Hasselmann stworzył model, który łączy pogodę i klimat, uzasadniając, w jaki sposób modele klimatyczne mogą być wiarygodne, chociaż pogoda jest zmienna i chaotyczna. Był również autorem metody identyfikacji określonych śladów, które zarówno zjawiska naturalne, jak i działalność człowieka odciskają w klimacie. Jego sposoby zostały wykorzystane do udowodnienia, że podwyższona temperatura w atmosferze jest wywoływana emisją dwutlenku węgla przez człowieka.
Wreszcie, w latach osiemdziesiątych Giorgio Parisi odkrył pewne wzorce cechujące nieuporządkowane, złożone materiały. Jego odkrycia są uważane za najistotniejsze dla teorii systemów złożonych. Pozwalają zrozumieć i opisać wiele różnych i pozornie całkowicie przypadkowych materiałów oraz zjawisk, nie tylko w fizyce, ale także w innych dziedzinach, takich jak matematyka, biologia, neuronauka i uczenie maszynowe.
Nagrodzone w tym roku odkrycia pokazują, że nasza wiedza o klimacie ma solidne podstawy naukowe, oparte na dogłębnej analizie poczynionych obserwacji. Wszyscy tegoroczni laureaci przyczynili się do uzyskania lepszego wglądu we właściwości i ewolucję złożonych systemów fizycznych - mówi Thors Hans Hansson, przewodniczący Komitetu Noblowskiego w dziedzinie .
Na podstawie: