Nobel z Fizyki 2018 za prze³omowe odkrycia w dziedzinie fizyki laserów

Po³owa nagrody (9 milionów szwedzkich koron, czyli prawie milion dolarów) trafi do Ashkina pracuj±cego dla Bell Laboratories za „pêsety optyczne i ich zastosowanie w uk³adach biologicznych". Drug± po³ow± podziel± siê pracuj±cy dla École Polytechnique w Palaiseau we Francji Mourou oraz Strickland, która jest pacownikiem University of Waterloo w Kanadzie - uczeni ci zostali nagrodzeni za metodê generowania ultra-krótkich impulsów optycznych o wysokiej intensywno¶ci.

Jak podaje Królewska Szwedzka Akademia Nauk, wyró¿nione w tym roku wynalazki zrewolucjonizowa³y fizykê laserów. Niezwykle ma³e przedmioty i niesamowicie szybkie procesy s± teraz obserwowane w nowym ¶wietle. Zaawansowane, precyzyjne instrumenty udostêpniaj± niezg³êbione dot±d obszary badañ i maj± wiele zastosowañ przemys³owych oraz medycznych.

Arthur Ashkin wynalaz³ pêsety optyczne, które chwytaj± cz±steczki, atomy, wirusy i inne ¿ywe komórki za pomoc± wi±zki laserowej. To nowe narzêdzie pozwoli³o uczonemu zrealizowaæ stary sen science fiction, tj. wykorzystanie promieniowania ¶wiat³a do poruszania obiektów fizycznych. Uda³o mu siê uzyskaæ ¶wiat³o laserowe, które przesuwa³o ma³e cz±stki w kierunku ¶rodka wi±zki i utrzymywa³o je w tym miejscu.

Ten prze³om mia³ miejsce w 1987 roku, kiedy Ashkin u¿y³ pêsety optycznej do „z³apania" ¿ywych bakterii, nie uszkadzaj±c ich. Zacz±³ wówczas badaæ systemy biologiczne, a szczypce optyczne s± obecnie szeroko u¿ywane do analizy mechanizmów ¿yciowych.

Gérard Mourou i Donna Strickland otworzyli drogê do najkrótszych i najbardziej intensywnych impulsów laserowych, jakie kiedykolwiek wytworzy³a ludzko¶æ. Opublikowali swój rewolucyjny artyku³ w 1985 roku i sta³ siê on podstaw± rozprawy doktorskiej Donny Strickland.

Dziêki niezwyk³emu podej¶ciu, potrafili stworzyæ ultrakrótkie impulsy laserowe o wysokiej intensywno¶ci bez niszczenia materia³u wzmacniaj±cego. Najpierw rozci±gnêli impulsy laserowe w czasie, aby zmniejszyæ ich najwy¿sz± moc, a nastêpnie wzmocnili je i skompresowali. W efekcie uzyskali impulsy o ogromnej intensywno¶ci. Opracowali technikê o nazwie chirped pulse amplification (CPA), która wkrótce stanie norm± dla laserów o wysokiej intensywno¶ci, a ich zastosowanie obejmuje m. in. zabiegów .

W 2017 roku Nobla z Fizyki otrzymali .